ORTAK KULLANIM BİRİMİ(PARA) İLE İŞBÖLÜMLERİ VE ÜRETİM ARASINDAKİ BAĞLANTILAR
“ (Aristoteles’in) Nikomakhos Ahlakı adlı eserde de belirtildiği gibi,… kentlerde değiş tokuş işlemlerinin zorluğundan dolayı altına ve gümüşe ihtiyaç duyulur…İşlem zorluğuna şöyle bir örnek verebiliriz. Bir çiftçi, örneğin saban yaptırmak istediğinde bunun karşılığında demirciye vermek için yanında erzaktan başka bir şey bulunmayabilir. Bu durumda onlar kendi aralarında yapacak oldukları işlemi tamamlayamazlar. Dolayısıyla, potansiyel olarak her şeyin yerine geçecek bir şeyin ortaya konulması zorunludur. Öyle ki, çiftçi aldığı sabanın karşılığı olarak bir şeyi demirciye verir, demirci de ihtiyaç duyduğu ve istediği her şeyi bununla elde eder.”(s.85) Siyasete Dair Temel Bilgiler.
Ünlü düşünür İbn Rüşt’ün yukarıdaki sözleri takas ekonomisinden, para ekonomisine geçişin zorunlu, toplumsal-ekonomik gelişimini anlatır. Ortak bir kullanım biriminin kullanılması zorunluluğu, gereksinmelerin zamanında, tam ve kolaylıkla karşılanabilmesini olanaklı kılmasındandır. Gereksinmelerin, doğrudan ilk elden alışveriş ile karşılanabiliyor olması, değişimde bulunmak isteyen üreticilerin kendi mesleklerini daha rahat yerine getirmelerini de sağlar.
Bir çalışanın tüm meslekleri öğrenmesi ve en iyi biçimde yerine getirmesi zor ve hatta olanaksızdır. Bu olanaksızlık ussal yeteneklerin farklı oluşundan, eğitim ve öğrenim için zaman yetersizliğinden anlaşıla bilinir. Herkes her işi yapabilecek yeteneğe sahibi olamaz ve her işi yapmak için çalışmak kesinlikle verimsiz bir iş ile sonlanır. Bir toplumda tüm işlerin verimli olarak yapılarak yerine getiriliyor olması gerekir. Her bireyin bir iş alanında uzmanlaşmanın önemi bu düşüncenin gereğidir.
Ürünlerin değişimini kolaylaştıran ortak bir değişim aracının kullanılmaya başlanması,gereksinmelerin karşılanmasında doğal olarak ortaya çıkan işbölümlerinin, bölünerek çeşitlenmesinde, uzmanlık alanları durumuna gelerek gelişmelerinde, doğrudan, hızlandırıcı etkide bulunduğu görülür. Ortak kullanım birimi ile ürünler arası takas koşulları, doğrudan erişimli(etkileşimli), yer ve kişileri, zamanı ortadan kaldırarak olanaklı duruma gelir; her mesleğin kendi alanında çalışarak üretme hız ve yeteneğini geliştirir, hacmini arttırır. Bütün işbölümlerinde küçük ve dev şirketlerin salt kendi alanlarında odaklanarak üretimde bulunmaları ortak kullanım biriminin dolaşımda olması ile gerçekleşebilir.
Tersinden bu ekonomik olguya bakacak olursak; ortak kullanım biriminin bulunmadığı bir ekonomide üreticiler, ürettikleri mal ve hizmetleri gereksinim duydukları mal ve hizmetlerle takas için , uygun zaman, yer ve kişi araştırması yapacağından, buna bağımlı olduğundan, üretim yetenek ve verimleri yavaşlayacak hatta olanaksızlaşacaktır. Mal ve hizmet ürünlerinin birebir, karşılıklı, aynı zaman ve pazarda takas edilmesi sonucu gereksinmelerin karşılanması ve bu gereksinmelere bağlı bir üretimin ortaya çıkması üretimin yavaşlamasına ve durmasına neden olur.
Ortak kullanım(değişim) biriminin yokluğu işbölümlerinin ve işbölümlerinde uzmanlaşmanın oluşmasını engellediği gibi, miktarındaki yetersizlik de üretim ve verimin düşmesine neden olur.
Ortak kullanım aracının, kullanımdaki(dolaşımdaki) miktarı, piyasadaki mal ve hizmet ürününe karşılık gelecek miktarlarda (üretimi devindiren tüketim araçlarının kapasitesi ile eşit miktarlarda)olması gerekir, çünkü; ortak kullanım aracı ile dolaşımı sağlanamayarak, takaslaşamayan ürünlerin koşullarının içine düşer. Ortak kullanım aracının yetersizliği meslekleri, ürünlerin ticaretini(= tüketimi) yavaşlatarak, engelleyerek, üretmez duruma getirecek, durgunluğa ve iflaslara neden olacaktır.
O halde üretim hacmi kadar, üretimin dolaşımının sağlanabilmesi için ortak kullanım aracının hacminin olması gerekir. Bu değerde bulunmayan emisyon hacmi ekonomilerin gelişmesini, üretimi yavaşlatacaktır.
Emisyon hacminin belirlenmesinde işbölümlerinin özelliklerinin önemle üzerinde durulması gerekir. Çünkü bazı işbölümleri doğrudan takaslanarak tüketilen somut ürünler üretir ki bunların dolaşımdaki karşılığı emisyon hacmi kolaylıkla gözlemlenerek belirlenir. Hizmet olarak üretilen ürünlerin değişiminin ortaya çıkışı doğrudan ortak kullanım biriminin ödeniyor olmasına bağlıdır. Öğretmenlik, doktorluk, mühendislik, vb birçok önemli ‘hizmet mesleklerinin’ dolaşımdaki hizmet üretim hacimlerini belirlemek ve dolaşımını sağlayacak emisyonu sağlamak daha ince ,dikkatli hesaplar gerektirir. Hizmet ürünlerinin dolaşımının devinimi gerekli emisyon hacimlerinin dolaşımına bağlıdır. Bu nedenle atıl, boş(=işsiz) durumdaki bu ürünlerin dolaşımı, yeterli somut tüketim ürünlerini yeterince üretme yeteneğine sahip bir ekonomide gerekli ortak kullanım aracının piyasalara sunumu ile gerçekleştirilir. Tersi durumda toplumlar bu yeteneklerini kullanamazlar. Genelde ‘boş zamanlarda üretilme niteliğine sahip olan bu üretim olguları, ekonomilerin zenginleşmesini, uygarlığın gelişmesini sağlar.
Emisyon hacminin nüfusla bağlantısı hizmet işbölümlerinin bu özel durumundan ileri gelir. Ancak bunu, salt toplumun birey sayının basit artışına bağlamak yanlış olur. Eğitim kurumlarından çıkan, hizmet üretme yeteneğine sahip bu işbölümlerindeki birey sayısına bağlı olarak emisyon sağlanması gerekir. Atıl durumda bulunan bu üretim işbölümlerinin(= İşsizliğin çözümü), somut üretme yeteneği bulunan (=temel gereksinimleri her durumda üreten, üretme kapasitesi bulunan) ekonomilerde hazırlanan zenginleşme, uygarlaşma projeleri ile gerekli dolaşım birimi ile sağlanır.
Ortak kullanım aracı üretimde verimliliği ve işbölümünü getirdiği gibi, yeni işbölümlerinin oluşmasını, yaratılmasını ; zenginleşmeyi uygarlaşmayı etkiler. Gerek zorunlu, gerekse refah ürünlerinden pay almak isteyen, ürün ve hizmetlerden daha çok satın almak isteyen bireyler, yeni ürün ve işbölümleri geliştirirler. Kişinin yetenek ve kolaylıklarına göre takaslanabilecek yeni işbölümleri yaratması, ortak kullanım biriminin etkisi ile hızlandırılmış olmaktadır.
İşbölümü ve ürünler özgülleştikçe, ürünlerin tümüne erişme çabası ile bireyler ivmelerini arttırırlar.(Ürünlerin özgülleşmesi-zenginliğin artması istekleri ve tutkuları arttırır.) Bu ivme üretimi ve gelişmeyi hızlandırır. Bir işbölümü kendi alt işbölümlerini zorunlu kılarak istihdamı arttırır. (Otomobil üretimi otomobili oluşturan parçaların alt iş kollarını, meslekleri, işbölümlerini ortaya çıkarır). Ürün ve dolaşımdaki ortak kullanım biriminin fazlalık vermesi(Gelir fazlası), eşzamanlı birbirini izlemesi gerekir. Gelir fazlası üretimin durması, işsizlik olgularını(=boş zaman) yaratır. Bu aşamada üretim ve tüketim boş zamanla dengelenerek, ekonomik yaşamın sürekliliği sağlanır. Eşzamanlı olarak tüm işbölümlerinin fazlalık vermesi sorun yaratmaz, sorun bazı alanlarda gereksinim varken üretimin sürüyor olması, bazı alanlarda ise gereksinimin doyması ile üretimin durması ve bu alanların işsizlikle gereksinmelerini karşılayacak üretimde bulunma yeteneklerini kullanamamalarıdır.
Ortak kullanım biriminin ahlaki sorunlara neden olması olumsuz yanını oluşturmaktadır. Ancak ürünlerin doğrudan kendileri de ahlaki sorun olabilmektedir. Üretmeden, üretenlerin ürünlerini kullanarak yaşamak yani hırsızlık, kullanım biriminin doğası gereği kişileri etkilemektedir. Kolay taşınabilir oluşu hırsızlık ve hilekarlığı özendirebilmektedir. Ancak bu paranın zorunluluğunu ortadan kaldırmaz, bu yönde girişim uygarlıkta geri gitmektir. Toplumların gelişmesini kolaylaştıran yöntemleri ortadan kaldırmak toplumsal yasaları ortadan kaldırmaya girişmek olur, bu ise olanaklı değildir.
İsmail İNCİ 26/04/Balıkesir
www.iinci.blogspot.com
Bgi.inci@mynet.com
Bgi.inci@hotmail.com
