ENSEFALİT(ENCEPHALİTİS), RAHİP PANELOUX’UN AKCİĞER
VEBASI VEYA CORONA VİRÜS-2019
İlk olarak Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkarak bütün
dünyanın tanımış olduğu Corvid-19 küresel salgın hastalığı, Nisan 2020 tarihi
ile bütün dünyada, özellikle Kuzey Amerika’da olmak üzere varlığını arttırarak
devam etmektedir.
Felsefenin temel ve genel ilkesine göre, doğaya veya
topluma ilişkin bir nesne ve olgunun bilgisine, temelde, onu kaynağında ortaya
çıkaran nedenleri iç ve dış gözlemleyerek ulaşılır. Olgu ve nesnenin kaynağı
belirlenememişse bilgiye, o anki belirti ve nitelikleri gözlemlenerek
ulaşılmaya çalışılır.
Bu tıp bilimi için de böyledir. Ünlü filozof ve tıp
bilgini İbn Sina’nın ünlü yapıtı “Şifa’da yazmış olduğu gibi, bir hastalığın
bilgisinin edinilerek tanı konulabilmesi için öncelikli olarak onu kaynağında
meydana getiren nedenlerini bilmek gereklidir: “Tıbbın konusu, sağlık ve hastalık halindeki insan vücuduyla ilgilidir.
Her şeyin bilgisi, onun meydana geldiği yerden elde edilen sebepleri öğrenmekle
kazanılır. Böylece tıpta, sağlık ve hastalık teşhisi için sağlık ve hastalığın
sebeplerinin belirlenmesi gerekir. Sağlığın ve hastalığın sebepleri, bazen çok
açıktır; ancak bu sebepler zaman içinde gözlemlerle doğrudan
belirlenemeyebilir; araz ve işaretlerinden çıkarmak zorunda kalınabilir.
Böylece, hastalık ve sağlığın işaretleri ve arazları da belirlenmelidir.”(s.357
İbn Sina, Tıp Kanunu, Yay.Haz.Hüseyin Gazi Topdemir, Say Yay., 1. Baskı, 2009)
Hastalığa neden olan nesne ve olaylar
belirlendikten sonra, her hastanın varlığının niteliklerine bağlı olarak sağlık
için gerekli korunma ve tedavi yolları belirlenir. Bu olayların tamamı tıbbın
konusu içine girer:
”… bütün olarak tıbbın
konusunun; elementler, hıltlar, mizaçlar, basit ve mürekkep organlar, hayati
güçler, özellikler, yani fiziksel, vital ve sinirsel olanlar ve işlevleri,
sağlıkla ve hastalıkla ilgili vücut durumları ve ara durum ve onların
sebepleri, yiyecek
ve içecekler, hava ve su, yaşanan ülke
ve oturulan yer, boşaltım, vücutta tutma, fiziksel ve zihinsel faaliyetler,
yaş, cinsiyet, vücudu etkileyen dış faktörler, sağlığın korunması, yiyecek ve
içeceklerin ayarlanmasıyla çeşitli hastalıkların tedavisi, havanın seçilmesi,
istirahat ve faaliyetin düzenlenmesi, ilaçların kullanımı
ve ameliyat süreci ele alınabilir.” ( s. 358, İbn Sina,
Tıp Kanunu, Yay.Haz.Hüseyin Gazi Topdemir, Say Yay., 1. Baskı, 2009)
Şu ana kadar dünya çapında en yaygın hastalık olarak
tespiti yapılan Covid-19 hastalığının çıkış kaynağı Çin’in Wuhan kentidir. Corona
Virüs ailesinden olan bu tür hastalıkların hayvandan insanlara geçtiği
bilinmektedir. Ancak insandan insana çok hızlı olarak bulaşarak geçen bu
hastalığın ortaya çıkış nedeni tam olarak belirlenememiştir.
Hastalığın iz ve belirtileri (semptonları) konusunda da
birçok tespitler vardır. Hastalığın basit bir soğuk algınlığından başlayarak
nezle, grip ve zatürreye kadar uzanan geniş bir alana yayılan iz ve belirtileri
vardır. Son olarak bu belirtiler arasına, beyin, omurilik, kan damarları
üzerindeki yerleşimleri nedeniyle menenjit, humma, ensefalit(encephalitus)
hastalıklarının da belirtileri eklenmiştir.
Özellikle hastaların birden kendilerini kaybederek yere
yığılmaları, bilgisayar masasında sandalyelerinde kendilerini yere
bırakmaları…vb beyin ve sinir
sistemindeki bu yerleşimden kaynaklanmaktadır. Bu da daha çok ensefalit
(encephalitus) tanısını anımsatmaktadır. Bu tanı ile ilgili olarak yazılan
şöyle bir notu okumak yararlı olacaktır: “Ensefalit
kliniğinde, ateş ve baş ağrısı ile başlayan 2–3 günlük bir prodrom dönemi
vardır. Daha sonra psikotik davranış bozuklukları, epileptik nöbetler,
hemipleji, konuşma bozuklukları, amnezi, stupor ve komaya kadar gidebilir (4).
Olgumuzda baş ağrısı ve ateş ile başlayan bir günlük bir prodrom dönemi vardı.
Daha sonra bayılma, epileptik nöbet geçirme ve komayla klinik iyice
ağırlaşmıştı.
Sonuç olarak, günümüzde erken tanı için PCR ile
BOS’da HSV-DNA araştırılması, tanı için altın standart olarak kabul
edilmektedir. Bu nedenle kliniği herpetik ensefalit ile uyumlu hastalarda erken
tanı koyup tedaviye başlamak için BOS’da PCR ile HSV-DNA araştırılmalıdır.
Tedavide tercih edilecek ilaç asiklovir olmakla beraber, vidarabin ve diğer
antiviral ajanlarla kombine kullanımına yönelik kapsamlı çalışmalar
gerekmektedir.”( Van Tıp Dergisi: 13 (4):131-133, 2006, Herpes Ensefaliti, Tanı
Takip ve Tedavi: Bir Olgu Sunumu -Hasan Karsen, M. Kasım Karahocagil, Hayrettin
Akdeniz, Muret Ersöz, Aydın Çağaç, Selami Ekin)
Hastalığın en önemli belirtileri ise yüksek ateş,
balgamlı öksürük ve akciğerlerin tıkanmasına bağlı olarak nefes darlığı ve
yetmezliğidir. Bu belirtileri ve aşırı bulaşıcı niteliği ile kanama
görünmemesine rağmen akciğer vebasını da anımsatan bir yönü bulunuyor. Bu
nitelikleri ile ünlü yazar Albert Camus’un, veba hastalığının yayıldığı süreci
ve bu sürecinin insanlar üzerindeki etkilerini konu alan Veba adlı romanında
geçen bir çeşit akciğer vebasına benzerlik gösteriyor. Romanda geçen önemli
kişilerden biri olan Rahip Paneloux’nun ölümü bu hastalık
belirtileri(semptonları) ile olmaktadır:
“. Örtüleri bir atıyor, bir kendine
çekiyor, elini sürekli ıslak alnında gezdiriyor, boğuk, kısık ve nezleli bir
sesle içinden sökülürcesine gelen bir öksürüğü atmak için doğruluyordu. Sanki
onun soluğunu kesen pamuk parçalarını boğazının dibinden kazıyıp atmanın
olanaksızlığı içindeymiş gibiydi… tıkanıklık ve akciğerlerdeki baskı dışında
şişliklerle beliren hıyarcıklı
vebaya ya da akciğer vebasına
özgü hiçbir temel belirti görmeyince çok şaşırdı. Durum ne
olursa olsun nabız öyle düşük ve genel durum öyle
kaygı vericiydi ki, fazla umut yoktu…
Ateş yükseldi. Öksürük daha da
boğuklaştı ve hastayı gün boyu kıvrandırdı durdu. Sonunda akşam rahip onu
boğmakta olan şu pamuğu öksürerek attı. Kırmızıydı. Ateşin
kargaşasında Paneloux’nun bakışı
kayıtsızlığını yitirmiyordu ve ertesi sabah, bedeninin yarısı yatağından
sarkmış, ölü olarak bulunduğunda bakışı hiçbir şeyi dile getirmiyordu. Fişinin
üzerine “Kuşkulu durum” yazıldı.”
Bu kuşkulu durum Covid-19’un belirtilerine çok yakın
özellikler taşıdığından, her iki hastalık birbirine çok yakınlaşmaktadır. Bu
yakınlaşma sonucu Covid-19 özellikleri Rahip Paneloux’nun akciğer vebası kadar
bulaşıcı ve tehlikeli bir hastalık olarak kendini göstermektedir.
Hastalığın çok değişik türde etkileri ve belirtilerine
ait gözlemler, hastalığın kaynağı üzerine olan yapılan şu varsayımı doğrular
niteliktedir: Corona 2019 virüsü Avustralya’dan, Eylül 2019’da ortaya çıkan ve altı ay süren
orman yangınları sonucunda, mikroorganizmaların yeni yaşam alanlarına taşınması
sonucu ortaya çıkmış ve yayılmıştır.
Hastalığın kaynağı ve nedenleri, bu ormanlarda ölen bir
buçuk milyara yakın hayvandan ve bitki örtüsünden dünya atmosferine karışarak
dünyaya yayılan mikroorganizmalardır. Corona virüsü tek bir hayvan türünden
yayılmadığından ve mikroorganizmalar içinde bitkilerden yayınlanan bitkisel
mikroorganizmalar da bulunduğundan, hastalık iz ve belirtileri de farklılıklar
taşımaktadır.
Uzmanlar bu
orman yangınlarında 6 milyon hektardan fazla alanın kül olduğunu belirtiyor. Bu
alan, iki Belçika büyüklüğünde toprak parçası demektir.
NASA, yangınlar nedeniyle stratosfere ulaşan dumanın Dünya’nın
çevresini en az bir kere dolanacağını açıkladı.
Brezilya Ulusal Uzay
Araştırmaları Enstitüsüne bağlı uzaktan algılama birimi, Twitter’dan
Avustralya'daki dumanların Brezilya'nın güneyindeki Rio Grande Do Sul eyaletine
ulaştığını gösteren uydu görüntülerini yayınladı.
Dumanların 12 bin kilometre kat ederek Güney Amerika'ya
ulaştığı, bu durumdan kıtadaki canlı yaşamının olumsuz etkilemesinin
beklenmediği belirtildi.
Şili meteoroloji servisi de pazartesi günü dumanların Şili ve Arjantin'den
de görülebildiğini duyurmuştu.
Bu olgu, Güney Amerika kıtasında hiçbir
taşıyıcı insan bulunmamasına rağmen Corona Virüsünün görünmesinin ve aynı
zamanda dünyanın en ücra köşelerine kadar virüsün yayılabilmesinin en mantıklı
açıklamasıdır.
Dünyanın en büyük kömür ihracatçılarından olan Avustralya, 20
yıldır Çin çelik endüstrisinin bir numaralı fosil yakıt sağlayıcısı. Virüsün ilk kitlesel
olarak göründüğü Çin’in wuhan şehri sanayinin gelişmiş olduğu ilk üç şehirden
birisidir. Virüsün bir yandan bu fosil yakıtlar aracılığı ile gizlenerek, diğer
yandan kıtanın kuzeyinde de çıkan orman yangınları ile taşınmış olduğu düşünülmelidir.
Avustralya'da
çıkan yangınlar, sadece kıtayı değil, tüm dünyayı etkiliyor
çünkü stratosfere çıkan bulutun binlerce kilometre yol alması
fazlasıyla olağan. NASA’ya göre dumanın dünyanın çevresini en az bir defa
dolanması, dumanla birlikte taşınan mikroorganizmaların da dumanın dünyanın her
geçtiği noktadaki yoğun insan nüfusu bulunan yerlere bulaşması demektir.
Corona
Virüsü 2019 salgın hastalığının bilgisine, çıkış kaynağının tespitine bağlı
olarak nedenlerinin gözlemlenmiş olması ile ulaşıldığını kabul ettiğimizde,
hastalıktan korunma ve hastalığın tedavi yolları daha netleşmiş olacaktır. Maske,
kişisel ve toplumsal izolasyon ile korunma, virüsün metabolizmanın korunma
duvarını henüz aşmadığı erken tanı döneminde antriviral ve antibiyotik ilaçlar
yapılan çeşitli tedavi yolları hastalığın bilgisi uyumludur ve ilk aşamalarda
bu önlemleri almakta ihmal etmiş herkes ve her toplum çok ağır hastalık
dönemleri ile karşılaşacaklardır.
Eylül
2019’da ortaya çıkan ve aylarca süren Avustralya’daki orman yangınları dünyanın
görmüş olduğu en büyük çevre felaketlerinden birisidir. Sonuçta dünyada şimdiye
kadar görülmemiş bir salgına neden olmuş, salgın hastalık ise dünyadaki bütün
ekonomi faaliyetlerini tahrip etmiştir. Bu olaydan sonra dünyada Çevre
Ekonomisinin İlkeleri, tüm ülkeler tarafından kabul edilerek ortak ekonomik faaliyetlere
bağlı olarak izlenmesi gerekecektir.
İsmail İNCİ, 06/04/2020
